"Za a nawet przeciw"

Grikha Dagargulia ma 24 lata, wokół szyi ma zawsze owiniętą „arafatkę”, na głowie kapelusz, odpala papieros od papierosa. Mówi dużo, gestykulując przy tym ponad normę. Datami, nazwiskami i wydarzeniami sypie jak z rękawa, często przy tym podkreślając, że nie zajmuje się już polityką i nie chce wiedzieć co się w niej dzieje.

- Wiesz, jakoś zbrzydło mi to wszystko. Człowiek haruje jak wół, żeby tylko coś zmienić w tym cholernym kraju, a potem i tak okazuje się, że wszystko na nic.
Grikha jako pierwszy w Gruzji zainicjował ruch młodzieżowy przy uniwersytecie w Zugdidi, który bezpośrednio przyczynił się do Rewolucji Róż.
- Jeszcze grubo przed rewolucją zacząłem działać w jednym z gruzińskich NGO. W pewnym momencie, gdy kraj stanął na głowie stwierdziłem, że chyba przydałoby się zacząć domagać zmian. Wtedy powstało stowarzyszenie „Enough”. Mieliśmy „dość” korupcji, „dość” Szewernadzego, „dość” Rosji. Wydrukowaliśmy całą masę plakatów z naszymi postulatami. Nocami skradliśmy się pod Radę Miasta czy pod policyjne komendy i tam to rozklejaliśmy. Gdy ludzie rano wychodzili do pracy mieli szansę je zobaczyć, po południu wszystko było już pozrywane. Po sfałszowanych przez Szewernadzego wyborach, dostaliśmy zastrzyk finansowy od amerykańskiej fundacji George'a Sorosa i zaczęliśmy działać na szerszą skalę. Siedmioosobowy komitet dniami i nocami planował kolejne demonstracje. Te największe zaczęły się 23 listopada przed parlamentem w Tbilisi. Wtedy zaczęły się też problemy z policją – nie przestawano dzwonić do mnie i do mojej rodziny, grożąc wyrzuceniem z uczelni czy pozbawieniem pracy. Nie zwracaliśmy na to uwagi, robiliśmy swoje. Pewnego razu podczas jednej z takich demonstracji doszło do strzelaniny. Na szczęście tylko dwie osoby zostały ranne. Po tym wydarzeniu rząd zrzucił odpowiedzialność na abchaskich separatystów, ale i tak było wiadomo, że ci co użyli broni byli z policji.
„Zgadzam się, że to nie była doskonała elekcja, ale najlepsza ze wszystkich jakie w Gruzji przeprowadzono. Wcześniej jakoś jednak nikt nie protestował, a teraz raptem podniósł się taki krzyk! – powiedział Szewernadze w pożegnalnym wywiadzie, gdy rewolucja na ulicach Tbilisi już się dokonała i odebrała mu władzę. – Popełniłem błąd, zlekceważyłem tę młodzież wiecującą pod parlamentem i biegającą po ulicach z flagami. Myślałem: wystarczy poczekać, znudzą się, rozejdą, wszystko samo się ułoży. Pomyliłem się.
- Do końca nic nie rozumiał. Nie chodziło wcale o oszukane wybory, ale o stan rzeczy w gruzińskim państwie – tłumaczył Micheil Saakaszwili – Staczaliśmy się w przepaść, a Szewernadze nie potrafił niczemu zaradzić albo udawał, że w ogóle tego nie dostrzega. Nie wiem co gorsze. Tak czy inaczej dłużej to już trwać nie mogło.” (z książki „Dobre miejsce do umierania” W. Jagielskiego)
- Z Saakaszwilim spotykaliśmy się parę razy w tygodniu. To był nasz człowiek. Wierzyliśmy mu. Miał świetne pomysły na „urządzenie” nowego państwa i w odróżnieniu od Szewernadzego, całkowicie rozumiał o co chodzi w demokracji i jak należy wcielać w życie. Poza tym jako jedyny potrafił zjednoczyć partie opozycyjne i stanąć na ich czele. Dlaczego jesteśmy teraz przeciwko niemu? – To proste – okazało się, że się pomyliliśmy… Spędziliśmy tygodnie na rozmowach o szczegółach demokratyzacji Gruzji. Doszliśmy do siedmiu podstawowych rozwiązań – m.in. lustracji, reformy w zakresie wojska, reformy telewizji publicznej i edukacji. Tylko ten ostatni punkt został spełniony.
Po za tym do władzy dorwali się ludzie bez żadnych kompetencji. Po prostu byli przy rewolucji i uważali, że im się teraz należy. Nie znając się na niczym pogrążali państwo w kolejnym chaosie. Już nie wspomnę o tym, że pracując przy rzeczniku praw obywateskich już za Saakaszwilego, spotkałem się z taką ilością naruszeń, że zwątpiłem w to wszystko, co do tej pory zrobiliśmy. Wiesz, że 99% spraw w sądzie jest rozpatrywana przez sędzi tak jak prokurator sobie zażyczy! Policjanci za zamordowanie człowieka dostają po 6 lat więzienia (jeśli w ogóle zostają zatrzymani). To tyle samo co przeciętny obywatel dostaje za kradzież mp3. Do więzienia trafiali wszyscy ci, którzy stanęli w szeregach opozycji do Saakaszwilego. Ostatecznie machnąłem na to wszystko ręką, gdy Saakaszwili podczas swojego przemówienia wygłosił pamiętne zdanie: „Zero tolerancji dla tych, którzy są przeciwko nam.”
I tu się chyba koło zamyka…

Fajnie tu

Nieprzewidywalność, emocjonalność Gruzji, a właściwie Gruzinów wprowadza czasem w osłupienie. Ten naród kompletnie nie potrafi ukryć swoich emocji. Ze wszystkich narodów świata, Gruzini najmniej nadają się do prowadzenia intryg. Swoje uczucia mają wypisane na czole. Albo kochają po grób, albo nienawidzą z całego serca.
A żyją tak, jakby jutro miał się skończyć świat. Helena Amiradżibi – Stawińska w swojej „Książce antykucharskiej” mówi, że zawsze, gdy w Gruzji nastawały ciężkie czasy, ludzie zaczynali żyć jakby kompletnie nieadekwatnie do sytuacji – bawili się do utraty tchu. Porównała to do tańca na brzegu wybuchającego wulkanu. Chyba trafniej się nie da. Mój kolega Beso tłumaczy to w bardzo prosty sposób: „Jeśli nic się już nie da zrobić, to nerwy i tak nie pomogą, lepiej wina się napić”.
Myślę, że najgorętsze odczucia wzbudza w Gruzinach sama Gruzja. Boże, jak oni kochają tą swoją Kartlis Dedę, wiecznie pogrążoną w wojnach, a w czasach pokoju wyczekującą na kolejny atak. Gruzja nigdy nie atakowała jako pierwsza – samo Tbilisi było rujnowane 40 razy. Dlatego jednym z najważniejszych toastów wznoszonych tutaj jest toast za zwycięstwo. Kolejny toast jest zawsze za Gruzję (rzecz niezwykła – nie brzmi to ani odrobinę patetycznie). Gruzini mają świra na punkcie swojej ojczyzny, są przekonani o niepowtarzalności swojego kraju, niektórzy mogli by to porównywać do narodowego szowinizmu. Jest to jeden z nielicznych narodów, który nigdy nie emigrował, jeśli nawet ludzie wyjeżdżali, to tylko na chwilę (na zarobki, odwiedzić przyjaciół) i zawsze wracali. Mówią, że i tak nie znajdą nigdzie takich gór, takiego morza i takiego wina. Jedna z gruzińskich legend opowiada o tym dlaczego Bóg wybrał dla nich akurat takie miejsce na Ziemi, posłuchajcie…
Gdy Bóg stwarzał świat, wszystkie narody kłóciły się o najlepsze miejsce na Ziemi. Gruzini, znudzeni czekaniem rozłożyli kobierce, wystawili wina, sery i mięsa i zaczęli ucztować. Zapadł zmrok, a oni wciąż śpiewali i rozmawiali. Zmęczony rozdawaniem miejsc Stwórca zauważył to i spytał jednego z aniołów: „A co to za jedni, zawołaj mi ich tu”, a wtedy przemówił do Gruzinów: „Gdy inni walczyli ze sobą o ziemię, wyście się bawili i pili wino. Podzieliłem już cały świat i został mi tylko jeden mały, ale najpiękniejszy kawałek. Chciałem go zostawić dla siebie, ale spodobaliście się mi i dlatego wam go oddam”.

Następnym toastem jest zawsze toast za rodzinę. Gruzini mają rodzinę rozsianą po całym kraju. I nie wygląda to tak jak w Polsce, że większość ciotek spotykamy na czyimś weselu. Oni utrzymują ze sobą ścisły kontakt. To jest bardzo ważne w kraju pogrążonym w ciągłych wojnach – wujek Dato z Suchumi zawsze wie, że może liczyć na pomoc swojego siostrzeńca Irakliego w Batumi, mocne więzi rodzinne są naprawdę kwestią przetrwania. Drzwi gruzińskich mieszkań są zawsze otwarte, a w środku zawsze jest pełno ludzi rozmawiających przy stole i wznoszących kolejne toasty…
Bo Gruzini uwielbiają spotykać się przy tych suto zastawionych stołach, jednak dzbany wina czy półmiski z khinkali to tylko pretekst do rozmowy. Podczas takich spotkań dla ukierunkowywania rozmów jest wyznaczany Tamada, czyli osoba wznosząca toasty, które mogą trwać od pięciu minut do godziny (z autopsji wiem, że da się to przeżyć, ale nie oszukujmy się – nasz polski sposób picia „a’la pan Zagłoba” jest znacznie prostszy do „przełknięcia”). Ucztującą Gruzję wyjątkowo wiernie odtworzył Niko Pirosmanashvili. Jeden z malarzy gruzińskich XIX wieku (taki nasz Nikifor). Zastawione stoły, lejące się rzeką wino i śpiewający Gruzini na tle dzikiego Kaukazu…
Przy takim stole godziny upływają niepostrzeżenie, czas przestaje mieć jakiekolwiek znaczenie. Tutaj nic się nie robi w pośpiechu, a ciągłe spóźnienia to standard (zauważyłam, że ja też zaczęłam przychodzić na spotkania wyznaczone na 14 o 15-ej). Gruzini mawiają, że ten, kto się spieszy, zazwyczaj się spóźnia. Tak więc nie przykładają do punktualności najmniejszej wagi, może i dzięki temu żyje się tu inaczej, w jakiejś dziwacznej czasoprzestrzeni.
Ech… miał rację Kapuściński kiedy pisał: „Gruzja powinna być zakończeniem, a nie początkiem. Wszystko tu stwarza wrażenie przybicia do przystani, dotarcia pod dach. Wszystko - klimat, krajobraz i obyczaje - namawia, żeby przysiąść w cieniu, łyknąć wina, odetchnąć i pomyśleć: fajnie tu.
Piękny to kraj, Gruzja.”